نام علمي : Juglans « نام علمي اين جنس از كلمه لاتين    Jovis-Glans به معني فندق ژوپيتر گرفته شده است.»

خانواده : Juglandaceae
نام لاتين : Juglans regia L       
نام انگليسي:  Walnut tree – Persan walnut
نام فارسي: گردو - آقوزدارد
نام عربي: جوز

تاريخچه :

پرورش گردو به زمانهاي بسيار دور و نامعلوم بر مي گردد. گفته مي شود که گردو در باغ شاه سليمان پرورش داده مي شد. در ايران قديم گردو در معامله پاياپاي بکار برده مي شد که از اين طريق به کشورهاي مصر، بيزانس ، ايتاليا و حتي کشورهاي اروپائي و دنياي جديد انتشار يافته است. پايه هاي وحشي گردوي ايراني در منطقه کوههاي کارپاتيان (Carpathian mountains) در شرق اروپا، سرتا سر ترکيه ، عراق ، ايران ، روسيه جنوبي و افغانستان تا شمال غربي هيماليا يافت شده است. بنابراين مي توان گفت منشاء گردو ايران و مناطق اطراف آن مي باشد که سپاه اسکندر در بازگشت خود آنرا به اروپا برده است.

شرح گياه :

گردو درختي يک پايه و داراي برگهايي مرکب از برگچه هاي فرد و بزرگ است. سنبله گلهاي نر آن وضع آويخته دارد. ولي گلهاي ماده آن داراي وضع قائم بر روي شاخه ها است. هر گل نر آن داراي پوششي مرکب از 3 تا 4 قطعه فلس مانند است که تعداد زيادي پرچم را از خارج فرا مي گيرند در وسط پرچم ها نيز معمولاً اثر مادگي رشد نيافته ديده مي شود. مجموعه گلهاي ماده درخت گردو هيچ وقت از 2 تا4 تجاوز نمي کند. هر گل ماده آن داراي پوششي کوچک از خارج مي باشد که اين پوشش همراه با زوائد بزرگ و کوچک زير گل (براکته و براکتئول) به تخمدان پيوسته است.

گلهاي ماده، مادگي 2 برچه اي دارند که مجموعاً تخمداني يک خانه و به وضع تحتاني به وجود مي آورند. قسمت آزاد مادگي نيز به 2 کلاله پهن و دور از هم ختم مي شود. ميوه آن شفت مانند و داراي ميان برگوشتي و محتوي مواد تلخ است. ميان برگوشتدار ميوه، فقط در گردوي تازه که همه قسمتهاي ميوه را در بر دارد، ديده مي شود درون برگردو ، سخت و شکننده است و درون آن دانه مرکب از 2 لپه حجيم با اندوخته فراوان از مواد روغني‏، جاي دارد.

ارقام گردو عبارتند از :

رقم سر (Serr)، رقم فرانکوت (Franquette)، مايت (Mayette)، پاريزين (Parisienne)، سجنو (Sejnovo)، هارتلي (Hartly)، پاين (Payne) ، اشلي (Ashley) ، سان لند (Sunland) ، چيکو (Chico) ، وينا (Vina) ، هاوارد (Howard) ، پدرو (Pedro) ، چاندلر (Chandler)، ته هاما (Tehama)

مهمترين انواع گردو که در ايران کاشته مي شوند عبارتند از :

گردوي کاغذي ، سنگي ، ماکويي ، سوزني ، نوک کلاغي ، ضيا آبادي ، خوشه اي ،سبزوار ،آميخته خراسان ،مازندران ، شهميرزاد ، قزوين و طالقان ، آذربايجان ، همدان وتويسرکان ، ساير مناطق

نياز اکولوژيکي گردو :

1)آب و هوا :

درخت گردو در طول تابستان نسبت به گرما و سرماي بيش از حد حساس است در طول دوره خواب زمستانه گردو مي تواند سرماي 11- درجه سانتي گراد را بدون خسارت جدي تحمل کند ولي پس از شروع رشد، سرماي 2- تا 3- درجه سانتي گراد موجب از بين رفتن برگها، شاخه ها و گلها شده و در نتيجه محصول کاهش مي يابد. دماي بالاتر از 38 درجه سانتي گراد موجب آفتاب سوختگي پوست سبز و چروکيدگي مغز گردو مي شود و گاهي اوقات نيز ميوه ها پوک مي شوند. در رطوبت نسبي کم و دماي بالاتر از 40 درجه سانتي گراد به گردو خسارت جدي وارد مي شود. دماي پائين تابستان نيز مناسب نيست زيرا موجب مي شود ميوه ها به اندازه کافي پر نشود بارندگي و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزايش شيوع بيماري بلايت گردو مي شود ولي ارقاميکه برگهاي آنها ديرتر ظاهر مي شود معمولاً از آلودگي مصون مي مانند.
2)خاک :

قبل از کاشت گردو ابتدا بايد خاک رويي ، خاک زيرين ، تهويه، زهکشي ، واکنش شيميايي خاک (PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمايش قرار گيرد. تجزيه خاک رويي و خاک زيرين اطلاعات مفيدي در مورد وضعيت خاک بدست مي دهد. خاک رويي بايد حاصلخيز بوده و زهکشي خوبي داشته باشد. ميزان اسيديته خاک در قابل جذب بودن مواد معدني موثر است. اکثر عناصر معدني در دامنه اسيدتيه 6 تا 7 براي گياه قابل جذب است. معمولاَ در مناطق سرد واکنش شيميايي خاک اسيدي است که با اضافه کردن آهک مي توان آنرا افزايش داد. غير از خاک رويي وضعيت خاک زيرين نيز براي گردو اهميت دارد زيرا ريشه هاي آن تا عمق 3 متري خاک نفوذ مي کنند خاک زيرين بايد عاري از سنگ ، رس سفت و لايه هاي غير قابل نفوذ که ريشه را محدود مي کنند،باشد. درخت گردو خاک فقير ، خاک سطحي و خاک خشک را بهتر از شرايط آب و هواي نامساعد تحمل مي کند. در ضمن خاک بايد عاري از نماتدهاي مولد زخم ريشه و بيماريهاي قارچي باشد.
3) بارندگي :
بارندگي و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزايش شيوع بيماري بلايت گردو مي شود ولي ارقامي که برگهاي آنها ديرتر ظاهر مي شود ، معمولاً ا ز آلودگي مصون مي مانند. در صورتي که ميزان بارندگي ساليانه حدود ??? ميلي متر باشد مي توان درخت گردو را با موفقيت کاشت ولي در مناطق خشک تر آبياري تکميلي نيز ضروري است. در شرايط آب وهوايي بسيار خشک احتمال دارد که درختان رشد مطلوبي داشته باشند ولي ميوه ها به خوبي پر نمي شوند. درختان گردو نسبت به شرايط نامطلوب سازگار هستند. مشاهده شده است که در شرايط نامساعد محيطي ، پرورش درختان گردو به صورت درختچه از نظر سازگاري مناسب بوده است.

پايه و مشخصات پايه :

بذرهاي بدست آمده از گرده افشاني آزاد گردوي ايراني در تمامي دنيا به عنوان پايه بکار مي روند. براساس گزارشهاي مختلف بسياري از گونه هاي گردو مثل J.nigra , J. microcarpa ، J.cinerea – J.ailantifolia ، J.hindsii , J.major و برخي دورگه هاي آنها کم و بيش با گردوي ايراني سازگار هستند، در برخي موارد علائم ناسازگاري مثل رشد بيش از حد پايه با پيوندک، جدا شدن پايه و پيوندک در محل پيوند،کاهش قدرت رشد پيوندک و جوش نخوردن درصد بالايي از پيوندهاي انجام شده مشاهده مي شود.

مشخصات پايه گردوي ايراني :

گردوي ايراني از پايه هاي بسيار معمول است. و نسبت به بيماري پوسيدگي طوقه و تحمل بيماري خط سياه مقاوم است ولي براي خاکهايي که سطح آب زيرزميني بالاست و خاکهاي شور و خاکهاي آلوده به قارچ ريشه بلوط و خاکهاي آلوده به نماتد پايه مناسبي نيست زيرا اين پايه در خزانه به کندي رشد مي کند.

ازدياد گردو :

گردو از طريق جنسي (بذر) و يا به روش غير جنسي زياد مي شود.براي ازدياد به وسيله بذر نهالهاي گردو بذري،معمولاً به عنوان پايه مورد استفاده قرار مي گيرند براي اين منظور ميوه هاي نامطلوب و پوست سخت کاشته مي شوند.براي جوانه زني رشد خوب استراتيفيه کردن لازم است براي استراتيفيه کردن، ميوه هاي خيس شده را داخل جعبه و در محيط مناسب مثل ورمي کولايت ‏ پيت ماس با ماسه بادي به صورت لايه هاي متناوب چيده و به مدت دو يا سه ماه در معرض سرما (3 تا 5 درجه سانتي گراد) قرار مي دهند در طي اين مدت ميوه ها بايد مرطوب نگهداشته و به اندازه کافي تهويه شوند عوامل متعددي از جمله نوع و اندازه ميوه، موقعيت بذر، عمق کاشت حرارت و رطوبت خاک و تيمار بذر در جوانه زني بذر تاثير دارند اگر ميوه هاي بزرگ گردو در عمق 7 سانتي متر خاک به حالت عمودي قرار گيرند از جوانه زني و رشد بهتري برخوردار مي شوند. نهالستانها بايد در محلي احداث شود که داراي خاک حاصلخيز بوده و امکان زهکش و آبياري وجود داشته باشد. بذور گردو در فصل بهار و در عمق 7 سانتي متر خاک کاشته مي شوند فاصله بين بذرها و فاصله رديفهاي کاشت به مدت زماني که نهالها در خزانه باقي خواهند ماند بستگي دارد اگر مدت نگهداري نهالها در خزانه دو سال يا بيشتر باشد فاصله رديف هاي کاشت يک متر و فاصله بين نهالها 30 سانتي متر در نظر گرفته مي شود در مناطقي که طي فصل تابستان بارندگي صورت نمي گيرد استفاده از مالچ موجب حفظ رطوبت و کنترل علفهاي هرز شده سرعت جوانه زني و رشد نهالها افزايش مي يابد. براي تامين حداکثر رشد نهالها ، آبياري مکرر و مبارزه با علفهاي هرز ضروري است به منظور مراقبت از نهالهاي پيوندي يک سال قبل از انتقال نهالها به محل اصلي بايد ريشه هاي سطحي آنها در عمق 20 تا 25 سانتي متري سطح خاک بريده شود.

ازدياد رويشي :

شامل پيوند شاخه ، پيوند جوانه ، خوابانيدن و ريز ازديادي است (البته ريشه زايي قلمه هاي گردو موفقيت چنداني نداشته است).
پيوند شاخه و پيوند جوانه :

درصد موفقيت ازدياد گردو از طريق پيوند جوانه بطور قطعي کمتر از ميوه هاي دانه دار و هسته دار مي باشد در نتيجه دقت بيشتري در نحوه عمل پيوند و نقل و انتقال پايه و پيوندک لازم است. موفقيت بيشتر هنگامي بدست مي آيد که پيوند نهالها به روش اسکنه و يا زبانه اي در داخل گلخانه در دماي 28 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 80 تا 100 درصد صورت گيرد و يا نهالها پس از پيوند در داخل اطاق کشت در دماي  25 درجه سانتي گراد و رطوبت 75 درصد نگهداري شوند. دما و رطوبت مناسب از شرايط اصلي تشکيل بافت کالوزاست در شرايط هواي آزاد معمولاً عوامل فوق قابل کنترل نبوده و در نتيجه منجر به عدم موفقيت در عمل پيوند مي گردد. در کل انجام پيوند اسکنه در ديماه و نگهداري نهال به مدت سه هفته قبل از انتقال به نهالستان در دماي 26 درجه سانتي گراد و رطوبت نسبي 90 درصد و پيوند وصله اي در اواخر خرداد به وسيله چاقوهاي دو تيغه اي از روشهاي ازدياد رويشي گردو در سطح تجارتي است.
خوابانيدن :
با استفاده از ترکيبي از مواد تنظيم کننده رشد ريشه زائي خوبي در شاخه هاي خوابانده شده بدست آمده و روش مناسب براي ازدياد گردو مي باشد ولي گياهان مادري ارقام تجارتي در مرحله اول بايد با قلمه زياد شوند.
پيوند سرشاخه :
در اين روش پايه ها قبلاً بطور کامل مستقر شده اند پيوندک بسرعت رشد کرده و باردهي آن نيز نسبت به نهالهاي پيوندي که بعداً به محل اصلي منتقل مي شوند زودتر آغاز مي شود پيوند سرشاخه معمولاً به صورت پيوند اسکنه و يا پيوند پوست در فصل بهار يا هنگامي که رشد گياه تازه شروع شده است انجام مي شود. شاخه هايي که به عنوان پيوندک استفاده مي شود بايد در دوره خواب زمستانه از پايه هاي مادر تهيه و قبلاً در بسته بندي مناسب داخل يخچال نگهداري شوند.هنگامي پيوند سر شاخه در اوايل بهار انجام مي گيرد خروج شيره گياهي گردو مشکلاتي ايجاد مي کند که براي رفع آن مي توان دو هفته قبل از عمل پيوند با بريدن نوک شاخه هاي درختان پايه از اين عارضه جلوگيري کرد.در روش پيوند سرشاخه سرعت رشد درخت بيشتر بوده ، زخم شاخه هاي پيوند شده به سرعت اليتام يافته و درخت بزودي محصول زيادي توليد مي کند محل زخم بعد از پيوند بوسيله چسب پيوند پوشش داده مي شود و براي محافظت آفتاب سوختگي بايد تنه درخت را با رنگ سفيد رنگ آميزي کرد.

کاشت گردو :

نقشه کاشت :

در زمين مسطح سيستم کاشت به صورت مربع يا مستطيل با آرايش پنج تائي بوده ولي در زمينهاي شيب دار در روي خطوط تراز و تراس ها صورت مي گيرد در سيستم کاشت مربع فاصله کاشت درختان و فاصله رديفهاي کاشت مساوي است. در حاليکه در آرايش پنج تائي يک درخت در مرکز چهار درخت کاشته مي شود. در سيستم مستطيل فاصله رديفها از فاصله بين درختها بيشتر است روش کاشت مربع به علت سادگي و مناسب بودن از نظر عمليات زراعي و تنک کردن در باغات گردو بسيار معمول است در صورتيکه کشت در زمينهاي شيب دار باشد و شيب زمين بيشتر از 10 درصد باشد کاشت بر روي خطوط تراز صورت مي گيرد با اين روش روي رديفهاي کاشت تمامي درختان در يک سطح قرار مي گيرند فاصله رديفهاي کاشت در شيبهاي تند کمتر و بر عکس در شيبهاي کم بيشتر است .
کاشت در خاک :

در خاکهاي رسي و خاکهاي غير حاصلخيز ابتدا گودالهايي به ابعاد يک متر کنده شده سپس داخل آن به وسيله خاک و کود دامي پوسيده به نسبت 2 به 1 در آبان ماه پر شود. کليه علفهاي هرز و بقاياي گياهان بايد قبل از کاشت از زمين خارج شود اگر لايه سختي در چاله باشد بايد شکسته شود. نهالها را در يک گودال قرار داده روي ريشه ها را با خاک مرطوب مي پوشانند تا از خشک شدن آنها جلوگيري شود. در اواخر دوره خواب يا اوايل بهار گودالي ايجاد مي کنند که سيستم ريشه بطور کامل در داخل آن قرار گيرد نهال را در داخل گودال قرارداد و ريشه ها را به هر طرف پخش مي کنند. و سپس آنرا با خاک پر مي کنند و با پا فشار داده و بلافاصله آبياري مي کنند. نهالها پس از کاشت بايد از فاصله 40 تا 50 سانتي متري بالاي محل پيوند سربرداري شوند. آبياري در سال اول خيلي مهم است طي تابستان آبياري مداوم از ضروريات است. ولي هنگام بارندگي از غرقابي شدن خاک بايد جلوگيري شود.
تنه نهالها براي جلوگيري از آفتاب سوختگي با رنگ سفيد رنگ آميزي شود. در صورت وجود باد شديد نهالها به قيم نيز نياز دارند،علفهاي هرز پس از ظهور بايد از بين بروند و درختان در مقابل آفات و بيماريها محافظت شوند.

فاصله کاشت :
در طراحي فاصله کاشت چند عامل بايد در نظر گرفته شود :
1) درخت گردو حدود 15 تا 20 سال فضاي معيني را اشغال مي کند لذا در طراحي فاصله بايد نهايت کار در نظر گرفته شود.
2) در سالهاي اول توليد محصول بطور مستقيم به تعداد درخت بستگي دارد و هر چه درخت بيشتر باشد محصول بيشتر خواهد بود.
3) در نظر گرفتن ارقامي که در جوانه هاي جانبي بارده هستند.
4) عمليات هرس و حذف درختان اضافي امکان کشت متراکم را فراهم مي کند.
5) کشت متراکم مديريت بهتري از نظر آبياري ، کود دهي ، هرس و کنترل آفات و بيماريها نياز دارد. لذا در ارقام مثل هارتلي که رشد رويشي قوي دارند و جوانه هاي انتهائي آنها باروري مي شود فاصله کاشت 15 تا 20 متر در نظر گرفته مي شود و در رقم وحيکو که رقمي زودرس با باردهي جانبي ولي در دوره باردهي درختي کوچک و متراکم مي باشد فاصله کاشت در مرحله اول رشد 6/6 × 6/6 در نظر گرفته مي شود و در نهايت با هرس و حذف تدريجي درختان اضافي فاصله کاشت به 3/9 × 3/9 تغيير مي يابد و يا رقم گردوي وينا (Vina) که رشد زيادي دارد. و جوانه هاي جانبي آن بارور و پر محصول مي باشد در مرحله اول رشد 3/9 × 3/9 متر و با تنظيم نهايي 3/13 × 3/13 متر مي رسد. در صورت نياز به ارقام گرده دهنده بايد اين ارقام در رديفهاي ثابت کاشته شوند و از کاشت آزاد در رديف درختان اضافه که بعداً حذف مي شوند بايد خودداري نمود. درختان گرده دهنده که از هر هشت رديف يکبار کاشته مي شوند بايد در موقعيتي باشند که در معرض وزش باد قرار گيرند.

ترتيب و هرس درختان گردو :

هرس درختان جوان را تربيت گويند. که با دو هدف انجام مي شود :
1)توسعه اسکلتي قوي و تقويت رشد شاخه ها به موازات توليد محصول زياد و زودرس اصولاً ميوه هاي گردو در جوانه هاي انتهايي يا جوانه جانبي و انتهايي شاخه هاي يکساله توليد مي شوند. بنابراين ارقام گردو به دو دسته بارور در جوانه هاي انتهايي و بارور در جوانه هاي جانبي تقسيم مي شوند ارقام با باردهي انتهائي (هارتلي، فرانکورت) فقط نياز يه تنک کردن دارند و در اين ارقام نبايد سرشاخه زني صورت گيرد در غير اينصورت درخت در رشد رويشي باقيمانده و ميوه توليد نخواهد کرد.
2)برعکس اين حالت ارقام بارده در جوانه هاي جانبي (وينا و چيکو) به منظور تقويت رشد شاخه ها که مانع از باردهي زودرس مي شود به شدت تنک و سرزني مي شوند. بعد از رشد سال اول نهالها از فاصله 2 متري سربرداري مي شوند. کليه شاخه هاي جانبي در روي محور اصلي بجز يک يا دو شاخه که در قسمت پائين تنه حفظ مي شوند قطع مي گردد. براي جلوگيري از رشد ضعيف شاخه هاي انشعاب يافته از تنه اصلي تمامي جوانه هاي اوليه که در بالاتر از فاصله 3/1 متري سطح زمين قرار دارند قطع مي شوند تا جوانه هاي ثانويه فرصت رشد داشته باشند هر دو نوع رقم گردو ذکر شده بالا تا 2 سال مثل هم تربيت مي شوند.

هرس درختان بارده :

هدف اصلي از اين هرس توليد محصول منظم زياد و با کيفيت بالا است در کل اين هرس چهار هدف عمده دارد.
(1) کنترل اندازه درخت.
(2) حفظ قدرت رشد و باردهي سيخکها.
(3) توليد شاخه هاي جديد براي جايگزيني شاخه هاي پيرتروکم بارورتر.
(4) حذف شاخه هاي ضعيف خشک و مزاحم و ايجاد تسهيلات براي عمليات زراعي عمل هرس در دوره خواب درختان انجام مي شود ولي بهتر است اين کار در اوايل بهار انجام گيرد تاخير در هرس موجب خروج شيره گياهي مي شود تمامي سطوح قطع شده بايد با چسب پوشانده مي شود. بهترين روش هرس درختان جوان (16 تا 17 ساله) و ميان سال گردو (34 ، 35 ساله) بريدن انتهايي شاخه هاي سه ساله است. روش مناسب براي هرس درختان بالغ (40 ساله) قطع انتهاي شاخه هاي 4 تا 5 ساله است.

تنک کردن :

هنگاميکه درختان نزديک بهم و به صورت انبوه کاشته شده اند تنک کردن شاخه ها براي تامين نور کافي ضروري است. حذف درخت بايد قبل از متراکم شدن آنها صورت گيرد. تغذيه در صورتيکه مقدار يک يا چند عنصر غذايي در خاک کمتر از حد معمول باشد از کودهاي مختلف براي برطرف کردن اين کمبودها استفاده مي شود.
ازت :

بندرت کمبود ازت مشاهده مي شود علائم کمبود ازت در مراحل اوليه به صورت کم رنگ شدن شاخ و برگ ، کوچک شدن برگها ، کاهش رشد شاخه کاهش عملکرد و تشکيل ميوه هاي کوچک با مغز کم مي باشد. که کاربرد ازت به مقدار 225 – 175 کيلوگرم در هر هکتار در اوايل مرحله رشد از ظاهر شدن علائم فوق الذکر جلوگيري مي کند.
فسفر :

کاربرد سوپر فسفات در زمستان در درختان جوان موجب افزايش کيفيت ميوه ها مي شود ولي درختان بالغ عکس العمل کندي نسبت به اين مورد نشان مي دهند.
پتاسيم :

علائم کمبود پتاسيم، برگها ابتدا کم رنگ شده و سپس حاشيه آنها به طرف بالا برگشته و پيچ مي خورد و قسمت زير برگ خاکستري رنگ مي شود در صورت کمبود شديد برگها کوچک شده و در حاشيه و نوک برگها سوختگي ايجاد مي شود و استفاده از سولفات پتاسيم علائم کمبود را برطرف مي کنند.
روي :

علائم کمبود روي در اوايل فصل رشد قابل مشاهده است که باز شدن جوانه ها به تاخير افتاده و برگها کوچک و زرد مي شوند در صورت کمبود شديد انتهاي شاخه نيز خشک مي شود. درمان آن محلول پاشي سولفات روي (36 درصد) به ميزان نيم کيلو در 400 ليتر آب بر روي شاخ و برگ مي باشد.
بر :

علائم کمبود آن به صورت تغيير شکل برگ ، کوتاه شدن ميان گره ها و زرد و خشک شدن نوک شاخه ها است استفاده از بوراکس از طريق خاک هر دو يا سه سال روش مناسب جلوگيري از کمبود است.
منگنز :

کمبود آن در اوايل بهار يا اواسط تابستان لکه هاي زردرنگي در بين رگبرگها ايجاد شده که بعداً به حاشيه برگها گسترش مي يابد اين برگها زودتر از موعد مقرر مي ريزند محلول پاشي سولفات منگنز روي برگها درمان اين کمبود است.
آهن :

در کمبود آهن در اوايل فصل رشد بين رگبرگها به رنگ زرد در آمده و در حالت پيشرفته سفيد مي شود که کمبود آهن ابتدا در برگهاي انتهايي ظاهر مي شود.
مس :

کمبود مس به صورت لکه هاي مرده ، زردي و ريزش زود هنگام برگها ديده مي شود در ضمن لکه هاي کوچکي به رنگ قهوه اي تيره در اطراف نوک شاخه ها ظاهر مي شود. محلول پاشي محلول بردو در اواخر بهار و يا اوايل تابستان کمبود مس را برطرف مي کنند.
منيزيم :

علائم کمبود به صورت نواحي مشخص در نوک و حاشيه برگهاي پائين درخت ظاهر مي شود محلول پاشي سولفات منيزيم راه چاره است. در کل استفاده از ازت ، فسفر و پتاسيم به ميزان 60 کيلوگرم در هکتار موجب توليد حداکثر گردو خواهد شد.

گل دهي :

گردو درختي يک پايه است و گلهاي نر و ماده آن جدا از هم و در روي يک درخت تشکيل مي شوند گلهاي نر بطور جانبي بر روي شاخه ارشد سال قبل ظاهر شده و به صورت شاتون آويزان مي شوند گلهاي ماده به صورت جفت در نوک شاخه پر شد سال جاري تشکيل مي شوند. جوانه هاي گلهاي ماده در طي تابستان تمايز مي يابند.

گرده افشاني :

درختان گردو خود بارور و دگر بارور هستند و در اکثر ارقام رسيدن گرده ها و آمادگي کلاله همزمان است بنابراين در گرده افشاني گردو و مشکلي ايجاد نمي شود.گاهي در گردو پديده ديکوگامي وجود دارد و به عنوان مثال در بسياري از ارقام آزاد شدن گرده ها قبل از پذيرا شدن کلاله صورت مي گيرد (پروتاندري). و در برخي از ارقام رسيدن کلاله قبل از آزاد شدن گرده ها صورت مي گيرد (پروتوجيني). علاوه بر اين کوتاه بودن دوره قوه ناميه دانه هاي گرده و دوره پذيرش کلاله وضعيت گرده افشاني را بدتر مي کند گلهاي گردو توسط باد گرده افشاني ميشوند و به همين دليل داراي گرده هاي فراوان وسبک بوده و کلاله بزرگ و پرمانندي است که به مدت چند روز قابليت پذيرش دانه گرده را حفظ مي کند. گرده افشاني موثر با کشت ارقام زودرس و ديررس که دانه هاي گرده خود را در يک دوره زماني بيشتر آزاد مي کنند، تامين ميگردد. شرايط آب و هوائي نامساعد مثل باران برف تگرگ يخبندان درطي مدت گل دهي در بهار موجب کاهش محصول گردو مي شود. گرده افشاني مصنوعي در گردو آسان بوده و موجب افزايش عملکرد مي شود.براي اين کار مي توان شاتونهاي نر را جمع آوري کرد و به مدت دو يا سه هفته در دسکاتور در صفر درجه سانتيگراد و يا داخل يخچال و در رطوبت پايين نگهداري کرد. اين گرده ها را مي توان براي گرده افشاني همان رقم يا ارقام ديگر در همان محل يا محلهاي ديگر بکار برد. هنگامي که کلاله پذيرا شد هر 10 عدد شاتون را در يک پارچه کوچک قرار داده و در قسمت بالاي درختها آويزان مي کنند و آنرا 2 تا 3 بار در روز با يک چوب تکان مي دهند . همچنين مي توان براي بهبود گرده افشاني چندشاخه را با رقم گرده افشان پيوند کرد اولين دانه هاي گرده آزاد شده گردو ظرفيت جوانه زني بيشتري دارند دانه هاي گرده ذخير شده در شرايط طبيعي ، قوه ناميه خود را در مدت 2 تا 3 روز از دست ميدهند در برخي موارد دانه هاي گرده جمع آوري شده در معرض تابش خورشيد و در دماي 25 تا 30 درجه سانتي گراد قوه ناميه خود را در مدت 1 تا 3 ساعت از دست مي دهند. معمولاً دانه هاي گرده در مدت 1 تا 3 روز بعد از گرده افشاني روي کلاله جوانه مي زنند.

رشد و نمو ميوه:

رشد و نمو با گرده افشاني و تلقيح آغاز ميشود. گلهاي ماده گرده افشاني نشده بعد از رشد اوليه حدود سه هفته بعد از گرده افشاني مي‌ريزند در ارقام زودرس و در شرايط دماي بالا ميوه ها در مدتي زودتر از 20 هفته رسيده و برداشت ميشوند.

رسيدن ميوه:

هر گونه تاخيردر چيدن ميوه ها پس از رسيدن مغز موجب کاهش کيفيت و افزايش انتشار آفات و بيماريها دارد. معمولاً دو شاخص رسيدگي براي تعيين تاريخ برداشت گردو بکار مي رود. ميوه گردو و بطور محکم بوسيله پوست سبز ضخيمي احاطه شده است که در هنگام رسيدن ميوه ترک برداشته و در نتيجه ميوه ها بر روي زمين مي افتند. زماني که حدود 80 درصد پوست سبز ميوه ها ترک برداشتند ميوه‌ها رسيده اند ولي رسيدن مغز و پوست سبز هميشه همزمان نيست و اغلب مغز ميوه ها زودتر از ترک برداشتن پوست سبز ميرسند.بافتي که در بين دو نصفه مغز و اطراف آن وجود دارد در هنگام رسيدن تغيير رنگ داده و قهوه اي ميشود که اين يکي ديگر از شاخص هاي تعيين زمان رسيدن ميوه ها است. بسته به شرايط اقليمي معمولاً برداشت دوهفته بعد از قهوه اي شدن بافت اطراف مغز انجام ميشود. تاخير در برداشت موجب تيره تر شدن رنگ مغز و کاهش کيفيت آن ميشود. استفاده از اتفن (2 کلرواتيل فسفرنيک اسيد) به مقدار زيادي چيدن ميوه گردو را تسهيل ميکند. محلول پاشي 200 تا 500 ميلي گرم در ليتر اتفن موجب تسريع رسيدگي مغز شده و برداشت 10 روز زودتر انجام ميشود بعلاوه برداشت تمام ميوه ها بطور همزمان امکان پذير شده و ترک برداشتن پوست سبز نيز تسهيل مي گردد. محلول پاشي ميوه بوسيله اتفن ، کيفيت مغز گردو را نيز افزايش مي دهد.

برداشت :

قبل از برداشت بايد زمين را مسطح نموده و مواد اضافي مثل شاخه ها و برگهاي خشک را جمع‌آوري نمود. برداشت به 2 روش دستي و ماشيني انجام مي گيرد:
برداشت دستي :

ميوه هاي گردو اکثراً در ماههاي شهريور و مهر برداشت مي‌شود برداشت در ارتفاعات پائين زودتر و در ارتفاعات بالا ديرتر صورت مي گيرد. در برداشت دستي بوسيله ضربه زدن با چوب گردو به زمين مي افتد برداشت تمام ميوه ها در 2 تا 3 نوبت به فاصله چند روز انجام مي شود. ميوه هاي چيده شده را به صورت توده جمع آوري کرده و روي آنرا با برگ و علف مي پوشانند که در مدت 9 تا 15 روز عمل تخمير صورت مي گيرد. جدا کردن پوست سبز و شستن و تميز کرن ميوه ها با دست صورت مي گيرد. سپس با آفتاب خشک مي کنند.
برداشت ماشيني :

تمامي عمليات از قبيل برداشت جدا کردن پوست سبز، شستشو ، تميز کردن، خشک کردن ، سفيد کردن ، درجه بندي و بسته بندي مي تواند بوسيله ماشين انجام گيرد. فرو بردن ميوه ها همراه با پوست سبز داخل محلول اتفن به غلظت 1500 ميلي گرم در ليتر موجب جدا شدن پوست ميوه ها در مدت 3 تا 4 روز مي گردد. قرار دادن ميوه هاي خشک در محلول 26 تا 28 درصد هيپوکلريد کلسيم و سپس فرو بردن آنها در محلول يک درصد اسيد سولفورو موجب سفيد شدن آنها مي‌شود براي خشک کرده دوباره هواي گرم را که دماي آن بين 32 تا 38 درجه سانتي گراد است به اطراف ميوه ها هدايت ميکنند تا رطوبت آنها به 8 درصد کاهش يابد.

عملکرد :

عملکرد درختان گردو بسته به سن و اندازه درخت ، نوع خاک تغذيه و مقدار آبياري متغير است يک درخت بزرگ 40 ساله مي تواند تا 175 کيلوگرم ميوه توليد کند در حاليکه متوسط عملکرد آن 40 کيلوگرم ميباشد. درختان پيوندي گردو بعد از 8 تا 10 سال و پايه هاي بذر بعد از 18 تا 20 سال به باردهي اقتصادي مي رسند.

بيماري هاي گردو:

1)آنتراکنوز گردو :

اين بيماري که به آن بلاچ گردو و گاهي لکه ي سياه گردو هم گفته مي شود،اولين بار در 1815،يعني 190 سال پيش از اروپا گزارش شد .آنتراکنوز گردو در ايران در بيشتر مناطق گردو خيز به ويژه نواحي اي که در بهار معمولا باران مي بارد و رطوبت هوا زياد است،شيوع دارد و در سال هاي پر باران و مرطوب شدت پيدا مي کند

نشانه هاي بيماري:

عامل اين بيماري قارچ Gnomonia leptostyla است.آنتراکنوز گردو به برگ،دمبرگ،سر شاخه ها و ميوه هاي جوان حمله مي کند.روي برگها ابتدا لکه هاي کوچک گرد به قطر 5-2 ميلي متر با حاشيه دندانه دار به رنگ قهوه اي مايل به قرمز با مرکز قهوه اي مايل به خاکستري تشکيل مي شوند.اين لکه ها به تدريج بزرگ شده به صورت نواحي بافت مرده،بدون شکل هندسي مستقر بين رگبرگها،بيشتر در حاشيه  و نوک برگ ها درمي آيند که گاهي اندازه ي آنها به 3-2 سانتي متر هم مي رسد. بعدا از ارديبهشت تا اوايل خرداد ماه در متن اين لكه ها نقاط سياه رنگي به طور پراكنده يا در دواير متحد المركزبيشتر در سطح زيرين برگها به وجود مي آيند.نشانه هاي بيماري روي سر شاخه هاي جوان درختان بيمار بصورت زخم هاي بيضوي تا گرد نامنظم و کمي فرو رفته به رنگ قهوه اي مايل به خاکستري پديدار مي شوند.
2)نقطه هاي سياه بر روي پوست گردو:

نشانه هاي بيماري:

روي پوست سبز ميوه هاي جوان به صورت لکه هاي گرد نامنظم و کمي فرو رفته ظاهر مي شود. ميوه هاي جوان آلوده ممکن است بريزند.لکه هاي پيشرفته روي ميوه ممکن است منجر به پيدايش لکه هاي بافت مرده ي تيره رنگ در مغز گردو شوند.

مبارزه:

1.اقدامات زراعی: انهدام برگ ها و ميوه هاي آلوده ي ريخته شده روي زمين باغ يا دفن آنها زير خاک و رعايت فاصله کافي بين درختها براي جريان هوا در کاهش شدت بيماري و منابع عفونت موثراند.
2.سمپاشي درختها : در مواردي که بيماري شديد و مبارزه با آن مقرون به صرفه باشد مي توان قبل و در خلال اوقات خروج آسکوسپورها، درختان را با قارچ کش هاي مناسب سمپاشي کرد.قارچ کش هاي  گروه بنزيميدازول ها در کنترل بيماري موثرند.
قارچ کش ها ي اروماتيک نيتريل،دي تيو کاربامات ها و ترکيبات مسي نيز در کاهش شدت بيماري موثرند آزمايش هاي انجام شده در ايران نشان مي دهند که سمپاشي درختان با زينب بيماري آنتراکنوز گردو را به طور رضايت بخشي کنترل مي کند و اثر آن از قارچ کش هاي مسي بهتر است.
3.کاربرد ارقام مقاوم در برابر بيماري : استفاده از اين روش در حال حاضر عملي نيست.

3)شانکرسيتوسپورايي گردو :

دو گونه قارچ مي تواند عامل اين بيماري باشند.اين قارچها عبارتند از :
Cytospora juglandicol -و-juglandia  . C شانکرسيتوسپورايي گردو از سالها پيش به طور پراکنده در ايران شيوع داشته است.در حال حاضر اين بيماري در بيشتر درختهاي گردو،مخصوصا آنهايي که در نقاط مرتفع و کوهستاني قرار دارند شيوع دارد و معمولا باعث خشک شدن تعدادي از شاخه هاي درختان بيمار مي شود. گاهي درختان 6-5 ساله بيمار به طور کامل مي خشکند.

نشانه هاي بيماري :

سر شاخه هاي درختان مبتلا بر اثر بيماري مي خشکند و در سطح آنها برجستگي هاي مخروطي به اندازه ته سنجاق و کوچکتر به وجود مي آيد و رنگ پوست آنها تيره مي شود. پوست شاخه هاي  چند ساله گردو(به قطر 10 تا 12 سانتي متر) نيز بر اثرابتلا به اين بيماري به رنگ قهوه اي تيره درآمده شاخه ها خشک مي شوند.در سطح پوست چنين شاخه ها معمولا برجستگي هاي استرومايي قارچ پديدار نمي گردند و ترشحاتي پراکنده به شکل قطره و به رنگ زرد طلايي شفاف متمايل به قهوه اي ديده مي شود.اين قطرات به صورت مايع غليظ در مواقع بارندگي و رطوبت زياد هوا از دهانه ي پيکنيد هاي زير پوستي خارج مي شوند و در مجاورت هوا سفت مي گردند.

مبارزه :

هر عاملي که باعث تقويت درخت شود از جمله خاک عميق،کود،آب کافي و جلوگيري از زخمي و شکسته شدن شاخه ها و صدمه ي حشرات  پوست خوار احتمال ايجاد عفونت و در نتيجه خسارت بيماري را کاهش مي دهد.
1.شاخه هاي خشکيده و مريض بايد 12-10 سانتي متر پايين تر از بافت هاي به ظاهر آلوده بريده  و سوزانيده شوند .
2.در پاييز بعد از ريزش برگ ها بايد تمام شاخه هاي مريض و خشکيده را هرس و بلافاصله بعد از هرس درختها را با مايع بردوي 2/1 درصد سمپاشي کرد در صورت امکان توصيه مي شود محل قطع شاخه هاي هرس شده با خمير والزا که محتوي 3% تيوفنات متيل است پانسمان گردد.

4)پوسيدگي فيتوفتورايي طوقه و ريشه ي گردو :

قارچphytophthora cactorum  عامل اين بيماري است. پوسيدگي فيتوفتورايي طوقه و ريشه در بيشتر کشورهاي ميوه خيز جهان در باغ هاي ميوه هاي دانه دار،هسته دارو خشکباري مخصوصا پسته،گردو و بادام شيوع دارد و خسارت هنگفتي به آنها وارد مي سازد.در ايران نخستين بار پوسيدگي طوقه و ريشه ي گردو در استان فارس و پس از آن در استان کرمان گزارش شد.

نشانه هاي بيماري :

درختان گردو در سنين مختلف مبتلا به اين بيماري مي شوند .نشانه هاي اصلي آن در ريشه،طوقه و بن تنه و علايم ثانوي روي اندام هاي هوايي ظاهر مي شوند. نشانه ها روي اندام هاي هوايي،ضعف عمومي و کم برگ شدن درختان و پديدار شدن زردي خفيف در برگها هستند. پوست طوقه و گاهي بخشي از بن تنه ترک مي خورد و شيرابه ي سياه رنگي از آنجا به خارج تراوش مي شود.بافت زير پوست بن تنه در محل شانکر به رنگ قهوه اي مايل به سياه در مي آيد. ريشه هاي اصلي  و فرعي تيره رنگ شده بعدا بر اثر فعاليت ديگر ميکرو ارگانيزم ها به رنگ سياه در مي آيند درختهاي بيمار ممکن است خشک شوند .

مبارزه :

اقداماتي را که در کنترل بيماري موثرند مي توان به شرح زير خلاصه کرد :
1.به حداقل رساندن مدت  اشباع خاک باغ،به ويژه   درقسمت نزديک به سيستم ريشه.
2.کاشت درختان روي خاک پشته هاي کم ارتفاع به گونه اي که هنگام آبياري،آب،اطراف تنه و طوقه ي درختان را فرانگيرد.
3.استفاده از پايه هاي متحمل در درختهاي پيوندي ،پايه هاي گردوي ايراني و گردوي سياه نسبت به دورگه ي پارادوکس حساس ترند.
4.استفاده از قارچ کش هاي سيستميک، مانند فوزتيل آلومنيوم تا اندازه اي در جلوگيري از پيدايش بيماري و کنترل آن در درختان بيمار موثر است .توضيح اينکه اين قارچ کش خاصيت پيشگيري ندارد يعني در زمان حضور عامل بيماري بر آن اثر کرده،آن را از بين مي برد.براي اين منظور مي توان حدود120 گرم گرانول 15% فوزتيل آلومنيوم را به شعاع 5/1 متر پيرامون تنه ي هر درخت پاشيد و با بيل خاک را شخم زد تا گرانول سم به زير خاک منتقل شود و سپس درختان تيمار شده را آبياري کرد.تيمار درختان گردو با آليت بايد 4دفعه در سال ،3 دفعه در بهار به فاصله ي يک ماه و دفعه ي چهارم در پاييز تکرار شود.
5.تراشيدن قسمت هاي پوسيده و عفوني تنه ،طوقه و ريشه ها و انهدام بقاياي تراشيده شده و اندودن محل ها ي تراشيده شده با مايعي غليظ محتوي پودر وتابل 80% آليت، پودر تالک و آب ،جلوگيري از آب گرفتگي و خيس شدن قسمت هاي عفوني شده ،به اين ترتيب ما توسعه بيماري را در درختان بيمار کاهش داده و مرگ آنها را به تاخير مي اندازيم.

5) شانکر پوستي گردو :

نخستين بار وجود شانکر پوستي گردو در ساري ونکا گزارش شد . اين بيماري در مناطق مرطوب وپر باران ايران  به شدت شيوع دارد  وخسارت هنگفتي به جوزستانها ودرختان گردوي پراکنده وارد مي سازد.

نشانه هاي بيماري :

در ايران بيمارگر شانکر پوستي گردو قارچBrenneria   nigrifluens تشخيص داده شده است.نشانه هاي شانکر پوستي گردو ابتدا به صورت لکه هايي بدون شکل هندسي ،به رنگ قهوه اي متمايل به تيره در قسمتهاي خارجي پوست تنه وشاخه هاي اصلي بروز ميکند وپس مدتي اين علايم  درسطح اپيدرم پديدار مي شوند .با تراشيدن اپيدرم تنه ها و شاخه هاي عفوني ،قهوه اي شدن بافتهاي خارجي پوست کاملا عيان مي گردد .در تابستان با پيشروي بيماري، پوست از محل لکه ها شکاف برداشته و از آنجا شيرابه اي قهوه اي تا سياه رنگ خارج  مي گردد  وسرانجام حالت شانکر پيدا مي کند . شانکرها  بافتهاي سطحي پوست را در بر مي گيرند و گاهي به لايه ي زاينده مي رسند.اندازه شانکرها متفاوتند و گاهي نواحي بزرگي از تنه و شاخه هاي اصلي را فرا مي گيرند . در بن تنه بعضي از درختان کاملا بيمار که رو به خشکيدن مي روند ،پاجوشهاي متعدد ميرويند که انها نيز به شدت مبتلا به بيماري مي شوند .در شرايط مرطوب ، پاجوشهاي آلوده نوار هايي تيره رنگ و کمي فرو رفته پديدار شده ،به رنگ سياه در آمده ،سر انجام مي خشکند . هر گاه پوست اين پاجوشهاي آلوده به بيماري به طور سطحي تراشيده شود رگه هاي قهوه اي متمايل به سياه و منقطع به فراواني ديده مي شود.در محل شاخه هاي کوچک و شاخساره هاي درختان بيمار ،عفونت و نشانه اي ديده نمي شود و نشانه هاي خارجي بيماري روي تنه به پوسيدگي فيتوفتورايي طوقه وريشه شباهت دارند.

مبارزه:

درختان بيمار را نمي توان معالج